Zelf mogen kiezen is veel waard

IN-Z is een sociale onderneming. Met 1.300 medewerkers bieden zij hulp aan huis of in zorgzame projecten van gemeentes, scholen of organisaties. Daarnaast wil IN-Z opleiding & vorming bieden aan ieder die op zoek is naar professionele groei en ontwikkeling.  Welzijnszorg steunt hun project ‘sociale kruidenier’.  De sociale kruidenier is een aanvulling op de noodhulp en de voedselbedeling van de erkende voedselpunten in Hasselt. Bij de sociale kruidenier vinden mensen ook een luisterend oor, en een vormingsaanbod. We gingen er eens met Miet Liefsoens over praten. 

Dag Miet, stel je zelf eens voor, wie zijn jullie? 

Ik ben werknemer van vzw IN-Z, een netwerkorganisatie die al 30 jaar bestaat. Onze kernopdracht is mensen activeren die het moeilijk hebben op de arbeidsmarkt. We begeleiden, geven kansen om werkervaring op te doen en stomen hen klaar voor de reguliere arbeidsmarkt. Dat doen we in heel uiteenlopende niches.  Zo hebben we bijvoorbeeld een afdeling dienstencheques. Daarnaast hebben we een brede waaier aan projecten. Die projecten gaan van ondersteuning bieden  in een buitenschoolse opvang tot catering.  Zo baten we verschillende keukens uit  en voorzien we soepbedelingen in scholen.  Elk van onze diverse projecten beantwoordt aan een specifieke lokale nood en biedt laagdrempelige werkgelegenheid. We werken aan inclusieve werkvloer, op onze eigen vloeren, in projectvloeren en adviseren en ondersteunen reguliere werkvloeren om inclusievere keuzes te maken, door beleidsacties rond bijvoorbeeld ziekteverzuim of jobcrafting,...Daarnaast verzorgen we ook opleidingen en vormingen voor steden en gemeenten, maar ook voor bedrijven in de privésector. Die trajecten zijn volledig op maat. We starten altijd met een gesprek met de werkgever om de noden te bepalen.  Op basis daarvan gaan we samen aan de slag.  

Jullie slagzin zou eigenlijk ‘op maat’ kunnen zijn? 

Ja, wij vertrekken altijd vanuit de noden. We kijken wat er nodig is, hoe we elkaar daarin kunnen tegemoetkomen en hoe we kunnen samenwerken. Dat geldt voor al onze projecten. 
Zo zijn we ook betrokken geraakt bij de sociale kruidenier in Hasselt. De stad schreef daarvoor een openbare aanbesteding uit: wie wil dit uitbaten en wie wil met ons samenwerken? Op die manier zijn wij in de sociale kruidenier terechtgekomen. 

Wat is een sociale kruidenier exact of wat is het verschil met een voedselbank?  

Wij zien de sociale kruidenier als aanvulling op de voedselbedelingen. Vandaag de dag gaan mensen via het OCMW naar de voedselbanken, soms ook wel voedselpunten genoemd. Daar krijgen ze meestal een vooraf samengesteld pakket. Wat erin zit, staat dus vast. Dat pakket helpt, maar vaak is het niet voldoende. Bovendien ontbreekt de winkelbeleving. Als wij naar de winkel gaan, kiezen we wat we lekker vinden of wat we gewend zijn. Natuurlijk houden we een beetje rekening met de prijs, maar we hebben keuze. Voor mensen die afhankelijk zijn van voedselbedelingen is die keuze er vaak niet.  

Met de sociale kruidenier willen we dat wél bieden. We zetten enerzijds in op winkelbeleving: mensen kunnen zelf kiezen welke producten ze meenemen. Anderzijds op betaalbare prijzen: producten worden aangeboden aan sterk verlaagde prijzen, onder de normale winkelprijs. Neem bijvoorbeeld een pot choco: in het voedselpakket zit misschien één bepaald merk. Bij ons kunnen ze dan alsnog kiezen uit verschillende merken, voor een prijs die voor hen haalbaar is. Belangrijk is dat alleen mensen die door het OCMW worden doorverwezen bij ons terechtkunnen. We werken met een kassasysteem dat in heel wat sociale kruideniers in Vlaanderen gebruikt wordt. OCMW-lijsten worden opgeladen en wanneer iemand bij ons komt, kunnen we zien of die persoon erkend is en dus mag aankopen volgens de afspraken met de stad. 

Hoe komen jullie eigenlijk aan de producten?  

Alle producten komen via Depot Margo, een sociaal distributie-platform. Zij verzamelen het aanbod en wij bestellen daaruit wat we nodig hebben voor de sociale kruidenier. Het gaat om voeding, maar ook om verzorgings- en onderhoudsproducten. Onlangs hebben we een bevraging gedaan bij onze klanten en daaruit bleek dat er ook nood is aan dierenvoeding. We gaan nu bekijken hoe we dat mogelijk kunnen maken.  

Baten jullie de winkel uit enkel met werknemers of ook met vrijwilligers? 

Het personeel bestaat uit onze doelgroep-medewerkers en vrijwilligers die zich hebben aangeboden. Daarnaast is er een begeleider die de coördinerende rol op zich neemt. Wanneer de winkel open is, zijn er meestal twee tot drie mensen aanwezig.  

Hoe lang is de sociale kruidenier al geopend? 

Het project is momenteel nog een proeftuin.  We moeten goed evalueren: wat liep goed, wat kan beter, waar moeten we bijsturen en hoe kunnen we verdergaan? Het doel is niet alleen uitbreiding, maar vooral ook een structurele voortzetting van het project.   

Inmiddels hebben de klanten de weg gevonden en voelen we dat veel organisaties ons steunen. Mond-tot-mondreclame is nog altijd de beste manier om mensen de weg te laten vinden. De drempel blijft echter hoog en het is een proces dat tijd en aandacht vergt.  

Belangrijk is dat we geen concurrentie willen vormen voor bestaande voedselpunten; het project moet aanvullend zijn, niet concurrerend. 

En wat hebben mensen daar concreet aan? Welke reacties krijgen jullie? 

Mensen zijn vooral blij dat ze kunnen komen en dat ze producten aan een zeer lage prijs kunnen aankopen. Daarnaast vragen we ook altijd wat ze nog missen: wat zouden ze hier graag zien, wat kunnen we nog verbeteren of aanbieden? Zo proberen we de winkel continu af te stemmen op de behoeften van de bezoekers.  

Werken jullie rond ontmoeting? 

In het proefproject is er een ontmoetingsruimte waar bezoekers terechtkunnen voor koffie, thee of water en een praatje. Daar luisteren we naar hun vragen en noden. Dat kan van alles zijn: bijvoorbeeld waar je extra taalondersteuning voor je kind kunt krijgen, hoe je je smartphone goedkoper kunt gebruiken, of waar je terechtkunt voor bepaalde diensten. 

We fungeren dus ook als verlengstuk van de hulpverlening: heel laagdrempelig doorverwijzen en ondersteunen waar mogelijk. Soms zijn de vragen heel praktisch: iemand wil een sportclub voor zichzelf of een kind vinden en weet niet waar te beginnen. Wij helpen hen dan op weg en geven concrete informatie. 

Kortom, we willen echt een eerste aanspreekpunt zijn voor deze mensen, naast het aanbieden van producten. Het is belangrijk om eerst een vertrouwensband op te bouwen; zulke vragen worden meestal niet de eerste keer gesteld dat iemand komt. Daarom hebben we bijvoorbeeld een uurtje ingericht dat we ‘Het praattafeltje’ noemen, waar mensen in een informele setting hun vragen kunnen stellen.  

Daarnaast hebben we ook een leesmoment in de agenda staan, dat voortkwam uit een specifieke vraag van een bezoeker. Iemand zei bijvoorbeeld: “Ik koop de Libelle, maar ik begrijp niet alles. Ik wil mijn Nederlands verbeteren, maar sommige teksten zijn moeilijk.” Wij hebben toen geregeld dat er meerdere Libelles aanwezig zijn, zodat mensen samen met iemand anders kunnen komen en de teksten samen kunnen lezen. Wat ze niet begrijpen, leggen we dan gezamenlijk uit. Op die manier combineren we taalondersteuning met sociale interactie, laagdrempelig en praktisch. 

Dat vraagt ook wel wat van jullie vrijwilligers?  

Ja, maar die vinden dat wel fijn. We proberen onze doelgroep-medewerkers te versterken, maar bieden hen tegelijk ook voldoende ondersteuning. Verantwoordelijkheid en sociale deelname is ook voor hun mentaal welzijn heel goed natuurlijk.   

Wat kunnen jullie met de steun van Welzijnszorg bijdragen aan het project? 

Met de steun van Welzijnszorg kunnen we trainingen geven en mensen coachen. Meestal vragen ze ondersteuning bij digitale vaardigheden en bij het solliciteren. We huren professionele mensen in om die specifieke trainingen of vormingen te geven.  

Oké, mooi. En ja, waar willen jullie eigenlijk nog naartoe met de sociale kruidenier? 

Het ultieme doel is natuurlijk bekendheid binnen al die mensen die aan het OCMW verbonden zijn. Dat die de weg kennen, weten wat ze kunnen krijgen. Zorgen dat wij ons prijzen heel goed houden. Dat is soms heel moeilijk, hè, dat betekent promo’s opvolgen en prijzen vergelijken. En het assortiment uitbreiden op hun vraag, natuurlijk. Om wel de goedkoopste optie te blijven.  We willen ook absoluut niet in het vaarwater van een voedselpunt komen. Die mensen doen al zoveel jaren vrijwilligerswerk. En die zijn super georganiseerd. Dus daar moeten we echt zorgen dat we er aanvullend op zijn.  

Hoe kijken jullie naar de toekomst? 

We blijven de focus leggen op tewerkstelling. De sociale kruidenier is één van de plekken waar we een heel laagdrempelig contact hebben, waar we geregeld het gesprek kunnen openen om te activeren naar werk. 

Daarvoor moeten we natuurlijk eerst en vooral een overeenkomst hebben bij de stad. Zij stellen hun doelen. En wij proberen hen tegemoet te komen. Die ontmoetingsruimte. Ik denk dat als je daar een bonding kunt creëren met de mensen, dat je ook al heel ver staat. Dat je daar op een goede manier vormingen of workshops kunt organiseren. 

Daar ligt bijvoorbeeld witloof, die we uitdelen. Heel veel mensen weten niet wat ze allemaal met witloof kunnen. Dus we hebben dat opgezocht, menu's gemaakt, we geven die menu's mee. In dat kader wilden we ook kookworkshops geven: wintergroenten, zomerfruit, ...  

Bereiken jullie mensen met migratieachtergrond?  

Een OCMW-client, dat kan iedereen zijn. Maar er zijn inderdaad heel veel mensen met migratieachtergrond bij. Nu werken we heel veel met Oekraïners. Onze begeleider die in de winkel staat, is zelf een Oekraïense. Die met de start van de oorlog naar hier is gekomen. Dat schept wel een band natuurlijk. Daaraan zie je dat je echt tussen de mensen moet gaan staan.  

Wat wensen jullie mensen die het moeilijker hebben toe of wat hopen jullie voor hen?  

Ja, in principe zou het mooi zijn als voedselpunten en sociale kruideniers niet meer moesten bestaan natuurlijk. We willen die mensen heel graag helpen en ondersteunen, maar de ultieme droom is dat dat er niet meer moet zijn. En als wij daar een steentje aan kunnen bijdragen door dat vandaag wel te openen en zoveel mogelijk te kunnen aanbieden en die mensen sociaal verder te kunnen helpen, zelfs met werk en solliciteren en de Nederlandse taal, dan zit je heel ver. Die solidariteit, dat is gewoon welzijn ook.  

Ik hoop dat jullie het project zeker kunnen voortzetten, dat jullie de nodige structurele middelen vinden. Van harte dank voor dit gesprek!