Door het samenbrengen van signalen, ervarings- en terreinkennis en wetenschappelijk analyses kwamen we voor onze campagne 2021 tot onderbouwde politieke eisen en aanbevelingen. Een daarvan is de onbelemmerde toegang tot de sociale huisvesting. 

Sociale huisvesting als oplossing  

Sociale huisvesting zou dé oplossing moeten zijn om het recht op wonen te garanderen voor mensen, die uitgesloten worden op de private huurmarkt.

Helaas zorgt het veel te kleine aanbod, in vergelijking met de vraag, niet voor het gewenste resultaat. Daarenboven bevat het systeem van sociale huisvesting zelf risico op uitsluiting en discriminatie.  

Informatie en begeleiding  

De toegang tot sociale woningen wordt bemoeilijkt omdat je als kandidaat-huurder zelf actief op zoek moet gaan waar je terecht kan.

Hoewel daar in Vlaanderen in de toekomst verandering in komt, is er een versnippering op het terrein. Zo zijn er de sociale huisvestingsmaatschappijen, sociale verhuurkantoren en zijn er ook nog OCMW’s die zelf woningen verhuren.

Mensen weten heel vaak niet wat het verschil is tussen deze systemen en of ze overal zijn ingeschreven. Ook het invullen van de inschrijvingsdocumenten is niet vanzelfsprekend.

Kandidaat-huurders krijgen maar weinig informatie over de procedures en de wachttijden. In de getuigenissen gaven verschillende mensen aan dat ze het moeilijk vonden om vragen te stellen aan de diensten en dat er weinig uitleg werd gegeven. 

Een eerlijk en transparant toewijzingssysteem  

In de Diversiteitsbarometer Huisvesting 2014 waarschuwt Unia (toen nog het Interfederaal Centrum voor Gelijke Kansen) voor de risico’s van uitsluiting en discriminatie in het systeem van sociaal wonen.  

Een belangrijke aanbeveling is om toewijzingscriteria zo eenvormig mogelijk te maken, zodat dezelfde regels overal gelden. De regels moeten transparant zijn en zo weinig mogelijk ruimte voor willekeur toelaten.

Voorrangsregels worden ingevoerd, omdat er een krapte is. Als er te weinig sociale woningen zijn, wordt het belang van die voorrangsregels groter. Want als iemand voorrang krijgt en er worden geen of te traag woningen bij gecreëerd, is er natuurlijk iemand anders die langer moet wachten.

De belangrijkste conclusie is dat er geen ideaalsysteem bestaat, zolang er niet voldoende sociale woningen zijn.  

Aanbevelingen 

De sociale woonmarkt zou de oplossing moeten bieden voor mensen met een laag inkomen. Maar door het gebrek aan sociale woningen heeft ook hier schaarste een invloed op het beleid. Extra voorwaarden en onduidelijke regels zorgen ook voor uitsluiting. 

Afschaffen criterium lokale binding  

Het criterium lokale binding is dan wel geen toegangscriterium, maar een voorrangscriterium, in een sector met zo’n lange wachtlijsten heeft het toch een groot effect op de woonkansen van mensen die vaak verhuisden of nieuwkomers.

Er is geen enkele legitieme reden om mensen uit te sluiten op basis van hun geografisch woonverleden. Problemen met draagvlak bij burgers en lokale besturen moeten op een andere manier opgelost worden. Het de facto uitsluiten van mensen draagt niet bij tot een oplossing.  

Duidelijke, transparante en rechtvaardige regels bij toewijzing en weigeringen  

Nog te veel mensen worden niet voldoende geïnformeerd over het systeem van sociaal huren, over hoe de voorrangsregels werken en wat er gebeurt als je weigert. Informatieoverdracht kan ook maar transparant zijn, als de regels logisch en rechtvaardig zijn.

Het gebrek aan duidelijke informatie, moeilijkheden bij inschrijvingen en ontmoedigende communicatie over lange wachtlijsten zorgen ervoor dat mensen hun recht op een sociale woning niet kunnen opnemen.

De fusie van sociaal verhuurkantoor en sociale huisvestingmaatschappij zou een aantal zaken moeten vergemakkelijken, vooral wanneer je je maar op één plaats moet inschrijven.

Maar heeft het grote risico dat een nog complexer systeem opgezet wordt, en het belang van de kandidaat-huurder uit het oog wordt verloren.  

Behoud van huurpremie bij gemotiveerde weigeringen  

Het systeem van weigeringen zorgt voor heel wat frustraties bij alle partijen. Door de lange wachtlijsten veranderen gezinssituaties, werk en schoolomgeving in de periode tussen inschrijving en uiteindelijk aanbod van sociale woning.

Mensen hebben in de tussentijd soms zelf een goede, tijdelijke oplossing gevonden voor hun woonprobleem die betaalbaar wordt omwille van de huurpremies die ze krijgen omdat ze lang op de wachtlijst staan.

Bij een gemotiveerde weigering moet het dan ook mogelijk zijn om de huurpremie te blijven ontvangen, zolang de woning voldoet aan de gestelde vereisten.  

Maatwerk: een oplossing voor elk woonprobleem  

Meer woonbegeleiding is essentieel, ook om dak- en thuisloosheid te vermijden. Echter woonbegeleiding mag geen toegangscriterium worden tot de sociale huur.

Woonbegeleiding kan wel op vrijwillige basis aangevraagd worden of opgelegd in een traject bij leefbaarheidsproblemen of ernstige betaalachterstanden. Deze begeleiding door externe partners mag de woonmaatschappij wel niet ontslaan van de eigen verantwoordelijkheid om een toegankelijke dienstverlening op te zetten naar haar (kandidaat-)huurders. 
 

Meer informatie?

• Lees het volledige dossier "wonen: een gunst en geen recht?"
• Download de campagnetekst als pdf onderaan.