Niemand achterlaten in de klimaattransitie

ATD is genomineerd voor de Prijs Armoede Uitsluiten 2025 rond het thema ‘Samen voor een goed klimaat tegen armoede.’  Voor velen onder ons is ATD absoluut geen onbekende, maar elke organisatie evolueert in de loop der jaren, dus we brengen graag een verslag van ATD zoals ze nu zijn. 

We spraken daarvoor met Evelien Lambrecht.  Lees maar mee:

Dag Evelien.  Vertel eens, wie zijn jullie vandaag? 

“Wij zijn ATD Vierde Wereld, een internationale mensenrechtenorganisatie die samen met mensen in armoede strijdt voor een wereld zonder armoede en sociale uitsluiting. ATD staat voor All Together for Dignity = Samen voor waardigheid.   

Om armoede zo goed mogelijk te bestrijden werken we samen met mensen die in armoede leven of hebben geleefd. Ze zijn betrokken bij de voorbereiding en uitvoering van onze acties en bij het bestuur van onze organisatie. We strijden tegen sociale uitsluiting van de allerarmsten en voor een waardig leven voor iedereen. Mensen die armoede meemaken of hebben meegemaakt bezitten unieke kennis en ervaring die de barrières tussen mensen kunnen verlagen. Door onze moed, intelligentie en creativiteit te verenigen is een andere wereld mogelijk.”  

Welke acties organiseren jullie dan precies? 

“Eén van onze belangrijkste acties is de Volksuniversiteit. We brengen mensen met en zonder armoede-ervaring bij elkaar om in dialoog te treden over verschillende maatschappelijk relevante thema’s. Ter voorbereiding beantwoorden deelnemers in hun lokale groep vragen over het thema. Tijdens de volksuniversiteit krijgen mensen in armoede de kans om hun denken te structureren en hun mening te geven. Ze toetsen hun visie aan die van anderen. Een gast die expertise heeft rond het thema gaat in dialoog met de deelnemers. Medestanders leren wat armoede concreet inhoudt en kunnen op basis hiervan een diepgaande dialoog rond armoede en uitsluiting met de brede maatschappij uitbouwen. De volksuniversiteit is een labo waar we kennis opbouwen die de basis vormt om verdere acties en standpunten te ontwikkelen. Het is een opstap naar andere plaatsen van meer publieke dialoog of naar vorming voor en met externen.  

We organiseerden twee volksuniversiteiten over de link tussen armoede en duurzaamheid. Hierover verscheen een artikel in De Standaard ("Zalig zij die arm zijn, want zij zullen het klimaat redden") en een publicatie in MO Magazine. 

We doen ook aan presentie bij mensen in armoede. We zoeken mensen en gezinnen in armoede op en zijn hen nabij. Presentie beperkt zich niet tot de één- op- één relatie met de gezinsleden en het gezin als geheel, maar heeft ook aandacht voor het breder netwerk. Eenmaal een vertrouwensrelatie is uitgebouwd kunnen we samen stappen zetten voor een beter leven. We steunen daarbij op de krachten van het gezin zelf. 

We organiseren tweewekelijkse straatbibliotheken in Willebroek, Bossuit en Heule. De straatbibliotheek is een laagdrempelige culturele actie voor de meest kwetsbare kinderen. Iedere woensdagnamiddag zorgen we voor een animatie rond boeken: samen in boeken kijken, voorlezen, samen een verhaal maken, … Dat doen we buiten op een plein of op de stoep. Zo kan iedereen van de wijk deelnemen. Ook de ouders komen soms een kijkje nemen. 

We organiseren ieder jaar ook een gezinsvakantie. Iedereen heeft recht op vakantie. Voor mensen in armoede doorbreekt vakantie het isolement en de dagelijkse stress van een leven in armoede. Het is het moment waarop de banden tussen gezinsleden sterker worden. De gezinnen die samen op vakantie gaan leren elkaar kennen en vinden kracht bij elkaar. 

Vakantie vervult verschillende functies. Vakantie is goed voor de gezondheid want op vakantie komen mensen tot rust, zowel fysiek als psychisch. Ook gezinnen in armoede hebben nood om zich te kunnen ontspannen en er af en toe tussen uit te kunnen. We focussen op jonge gezinnen in armoede en vrijwilligers die ATD (beter) willen leren kennen. We willen met deze actie het belang van het gezinsleven als hefboom in de strijd tegen armoede benadrukken. De meeste vakanties richten zich op kinderen in armoede, het aanbod om als gezin op vakantie te vertrekken is eerder beperkt.” 

Hoe maken jullie het verschil voor mensen in armoede? 

“Door de Volksuniversiteit kan ik beter mijn plan trekken. Ik ben fier om hier te zijn. Ik leer hoe ik mijn rechten kan verkrijgen.” 

Deelnemers geven aan dat ze op onze Volksuniversiteit leren opkomen voor zichzelf en voor anderen. Ze leren hun rechten kennen en hun mening uiten, maar vooral ook hun waarde als ervaringsdeskundige inschatten. Er wordt ook vaak een externe gast uitgenodigd om expertise rond het thema te delen en in dialoog te treden met de deelnemers. Op die manier vindt een kruisbestuiving plaats van inzichten en kennis die de motor kunnen vormen voor de maatschappelijke verandering waar wij bij ATD voor ijveren. 

Wat wensen jullie als organisatie aan mensen in armoedesituaties toe? 

Wij wensen dat de ervaringskennis van mensen in armoede eindelijk echt erkend wordt. Voor een doeltreffende en duurzame armoedebestrijding zijn diverse soorten kennissen nodig: kennis van hulpverleners, van politici, van academici én van mensen in armoede. Zij weten wat het is om in armoede te moeten leven, op welke drempels ze botsen, welke uitsluitingsmechanismen er zijn… Ze hebben ideeën over wat nodig is voor een meer rechtvaardige samenleving. Volwaardige participatie van mensen in armoede is een voorwaarde om tot efficiënte en duurzame oplossingen voor armoedeproblemen te komen. 

Wat doen jullie specifiek rond het klimaat?  Hoe linkt dat samen met armoede? 

“Behalve de twee thematische volksuniversiteiten in 2019, gingen we dat jaar in het kader van de verkiezingen gingen we in gesprek met partij Groen. We gaven een vorming bij Basiseducatie Antwerpen over armoede, ecologie en vooroordelen en organiseerden een werkwinkel over klimaat en sociaal beleid op de Trefdag Attent. Het Netwerk Bewust Verbruiken (nu De Transformisten) organiseerde een adviesgroep over inclusie in Repair Cafés. Guy Malfait, toen werkzaam bij ATD Vierde Wereld Vlaanderen, was dat jaar ook keynote speaker op de voorstelling van het Jaarboek Armoede en Sociale Uitsluiting van de Universitaire Stichting Armoedebestrijding. We namen deel aan de 17e klimaatmars in Brussel  met de actie "We laten niemand achter." 

In 2021 werkten we samen met een groep mensen in armoede mee aan het tweejaarlijkse rapport van het Steunpunt tot bestrijding van armoede, dat duurzaamheid als thema had. Naar aanleiding van de overstromingen in Wallonië organiseerden we een volksuniversiteit over de impact van klimaatverandering op mensen in armoede. Minister Zakia Khattabi (Klimaat, Milieu en Duurzame Ontwikkeling) was uitgenodigd, maar moest door begrotingsbesprekingen afzeggen. Later volgde een gesprek met haar en enkele kabinetsleden. Ze was onder de indruk van de getuigenissen en analyses, wat resulteerde in een uitnodiging om deel te nemen aan een agora over rechtvaardige transitie. De inhoud van deze volksuniversiteit werd doorgegeven aan de internationale beweging ATD Fourth World, die aanwezig was op COP26. Dit werd verwerkt in een internationaal pleidooi. We zochten contact met de Vlaamse minister van Omgeving en Energie, Zuhal Demir. Een kabinetsmedewerker ging met ons in gesprek. 

In 2022 voerden we verdere besprekingen met het kabinet van minister Khattabi over de conferentie rond rechtvaardige transitie. Het jaar erna bereidden we samen met vier mensen in armoede we de nationale conferentie rond rechtvaardige transitie voor, georganiseerd door minister Khattabi. Vier Vlaamse mensen in armoede namen deel aan vier burgeragora’s, die werden voorbereid in maandelijkse bijeenkomsten bij ATD Vierde Wereld. Dit resulteerde in een rapport met aanbevelingen. Tot slot waren we stakeholder in de werkgroep "Digitaal statiegeld", georganiseerd door minister Demir.”

 
Met al deze initiatieven blijft ATD Vierde Wereld zich inzetten voor een rechtvaardige en inclusieve transitie naar een duurzame samenleving.” 

Dat is heel wat Evelien, hartelijk dank voor dit gesprek en vooral voor jullie tomeloze inzet voor zowel mensen in armoede als het klimaat! 

Bekijk het voorstellingsfilmpje